“ปัญหาวัยรุ่นตีกัน จนทำแผลไม่หวาดไม่ไหว บางรายสาหัส ถึงขั้นสมองได้รับความกระทบกระเทือน บางครั้งมาตีกันถึงโรงพยาบาล” เพ็ญศรี สุดชา ผู้อำนวยการ รพ.สต.หนองหิน อำเภอเมืองสรวง จังหวัดร้อยเอ็ด ย้อนอดีต เรื่องราวที่กระทบต่อสุขภาวะของชุมชน เรียกว่า เมื่อไหร่ที่มีการจัดมหรสพขึ้นในตำบลนี้ ก็สร้างความหวาดกลัวว่า อาจมีเยาวชนหรือคนในพื้นที่ กลายเป็นศพไปก็ได้ กระทั่ง 3-4 ปีก่อน ธวัชชัย ไชยรัตน์ อดีตนายกเทศมนตรีตำบลหนองหิน ในขณะนั้น ริเริ่มเปิดเวทีให้ผู้นำชุมชน สอบต./เจ้าหน้าที่อบต.

     หากชุมชนใดร่วมไม้ร่วมมือกันอย่างดี ประชาชนที่นั่นมีความผาสุกเสมอ....ความจริงที่เราสัมผัสได้ที่ ต.แสงสว่าง อ.หนองแสง จ.อุดรธานี เมื่อได้ชื่อว่าเป็นคนแสงสว่าง ชาวบ้านร้านตลาด หรือข้าราชการสังกัดน้อยใหญ่ ต่างพร้อมใจกันทำงานด้วยจิตสำนึกสาธารณะ เพื่อหวังที่จะเห็นชุมชนของตนเองดีขึ้น “ทุกคนรู้ว่า ประโยชน์ส่วนรวม คือ ประโยชน์ของคนในชุมชน” สมาน เสโส นายกองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) แสงสว่าง ระดมหัวจิต หัวใจ ของผู้คน มาร่วมกันทำงานอย่างเข้มแข็ง โดยจุดประกาย ธรรมนูญสุขภาพตำบล เป็นหนึ่งในเครื่องมือ “สร้างสุข-ลด ทุกข์”ให้กับพื้นที่นี้ น้ำหนึ่งใจเดียวกันจึงเกิดขึ้นแบบ ข้ามสาขา ข้ามสังกัด ทั้งองค์การ

     รอยยิ้มใสๆ ของชาว อำเภอสูงเม่น จังหวัดแพร่ ปรากฎขึ้นอย่างเด่นชัดในช่วง 6 ปีที่ผ่านมา หลังผู้คนในชุมชนทั้ง 12 ตำบล ร่วมจิตร่วมใจกันยกร่าง ธรรมนูญสุขภาพอำเภอสูงเม่น ขึ้นมา และประกาศเป็นพันธะสัญญา เมื่อวันที่ 5 ธันวาคม 2552 ธรรมนูญฉบับนี้เปรียบได้กับ แผนแม่บทด้านสุขภาพ ของพื้นที่เล็กๆแห่งนี้ ซึ่งชาวบ้านส่วนใหญ่อยู่ในภาคเกษตรและหัตถกรรมฝีมือ เช่น การแกะสลักไม้ ในทศวรรษที่ผ่านมา ความเป็นเมืองและชนบทมาใกล้กัน วิถีทุนนิยมเปลี่ยนชีวิตของคนสูงเม่นให้เริ่มเคร่งเครียด คำว่า "ปัจจัยสี่" เริ่มไม่เพียงพอต่อความต้องการ ในที่สุดก็กลายเป็น "ปัจจัยเสี่ยง" ทางสุขภาพ พฤติกรรมทั้งเรื่องการบริโภคอาหาร ขาดกา